Fascynująca lekcja historii z Chimamandą Adichie

„Half of a Yellow Sun” Chimamandy Ngozi Adichie to nie tylko piękna opowieść miłosna, ale przede wszystkim wspaniała lekcja historii. Tragicznej historii Biafry – państwa, zamieszkałego przez lud Igbo, na którego fladze widnieje połowa żółtego słońca wschodzącego na znak nadziei. Podczas wojny secesyjnej w latach 1967-70 Biafra próbowała znieść granice narzucone przez kolonizatora i odłączyć się od Nigerii. Niestety, przy milczącej aprobacie świata, powstanie zostało krwawo stłumione. Na skutek głodu i działań wojennych zginęło ponad milion ludzi. (Jedną z osób aktywnie zaangażowanych w ruch niepodległościowy Biafry był sam Chinua Achebe.)

Akcja tej wieloaspektowej powieści rozgrywa się na dwóch płaszczyznach czasowych: we wczesnych latach 60. i podczas wojny. Autorka kilkakrotnie przeskakuje w czasie dla podkreślenia dramatyzmu wydarzeń. Początkowy optymizm i entuzjazm ustępuje miejsca zniechęceniu i rozpaczy. Tłem powieści jest wojna biafrańska, natomiast jej trzon stanowią losy kilkorga Biafrańczyków, wywodzących się z różnych środowisk. Rezolutnego wiejskiego chłopca, Ugwu, zatrudnionego jako służący u radykalnego profesora matematyki, Odenigbo. Olanny, która porzuca dostatnie życie w Lagos, aby związać się z naukowcem. Jej siostry-bliźniaczki Kainene, którą pozornie nic nie łączy z Olanną, oraz pochodzącego z Anglii nieśmiałego dziennikarza – Richarda.

Zachwyca autentyzm, z jakim Adichie kreśli swoje, tak różne, postaci. Autorka przedstawia nie tylko wnikliwe portrety psychologiczne bohaterów. Opisuje także wątłe związki międzyludzkie – rodzinne, etniczne i narodowe. Z niezwykłą wrażliwością podejmuje trudne tematy. Pokazuje zdradę i wybaczenie. Porusza też problem przynależności oraz kwestię człowieczeństwa i jego granic. I to wszystko przy użyciu prostego, a jednocześnie wyrafinowanego języka.

Adichie, urodzona w 1977 roku w stolicy Biafry Enugu, zna wojnę jedynie z opowieści i z książek. Ale dorastała w jej cieniu, ponieważ straciła w niej obu dziadków. I, jak sama mówi, nie chce o niej zapomnieć ani jej przemilczeć. Jej znakomita powieść jest ponadczasowa. Bo nie dotyczy tylko Biafry. W różnych zakątkach świata nadal toczą się wojny, a – parafrazując jednego z bohaterów powieści – „świat milczy, gdy oni umierają”.

Tytuł: Half of a Yellow Sun
Autor: Chimamanda Ngozi Adichie (Nigeria)
Rok wydania: 2007
Cena: 40,49 zł
Liczba stron: 433
ISBN-13 9780007200283
Oprawa: miękka
Wydawca: Harper Perennial

„Ostatni lot flaminga” czyli w oparach magii

Niewiele jest przekładów literatury afrykańskiej na język polski, a zwłaszcza z języka portugalskiego. Tym bardziej cieszy minipowieść Mii Couto pt. „Ostatni lot flaminga” wydana w 2005 r. nakładem wydawnictwa PIW.

MiaCouto

Pochodzący z Mozambiku Couto posługuje się niezwykłym idiolektem. Jego powieść aż kipi od przysłów, aforyzmów i myśli nieuczesanych. Fabuła też jest wyjątkowa. Autor, niczym szaman, przygotowuje wywar z magii, dodaje garść realizmu, miesza z kilkoma kroplami absurdu, przyprawia zabójczym humorem i serwuje nam iście wybuchową miksturę. Akcja całej powieści toczy się bowiem wokół tajemniczych wybuchów. W niewielkiej miejscowości Tizangara, wyczerpanej – podobnie jak reszta kraju – wojną domową, eksplodują ONZ-owscy żołnierze. Giną prawie bez śladu, pozostają po nich jedynie ich członki. Tajemnicę znikających błękitnych hełmów próbuje rozwikłać specjalny wysłannik, Włoch Massimo Risi. Pomaga mu w tym jego tłumacz, a zarazem narrator opowieści. Wprowadza go jednocześnie w świat wierzeń i zwyczajów afrykańskich. W trakcie rozwiązywania zagadki spotykają oni przedziwne, żyjące w świecie własnych fantasmagorii, postaci. I tak poznajemy skorumpowanego administratora Jonasa, któremu ręce zapalają się od dotyku kobiet; jego pazerną żonę Ermelindę, słyszącą niesłyszalne dla innych dźwięki; Temporinę o młodym ciele i twarzy staruszki; księdza-alkoholika przeklinającego Boga oraz Anę, prostytutkę powołaną jako biegły w sprawie męskich przyrodzeń. Poznajemy także matkę tłumacza, ślepą na własnego syna oraz ojca rozwieszającego na noc swoje kości.

To moje pierwsze zetknięcie z twórczością tego pisarza. Z pewnością nie będzie ostatnie. Mia Couto jest bowiem autorem wielu powieści, między innymi uznanej za jedną z 12 najlepszych książek afrykańskich „Terra Sonâmbula” (Lunatyczna kraina). Szkoda tylko, że powieść ta nie została przetłumaczona na język polski. Doczekała się natomiast ekranizacji w reżyserii Teresy Praty. Film można było niedawno zobaczyć w Polsce podczas festiwalu Afrykamera.

Tytuł: Ostatni lot flaminga (O ultimo voo do flamingo)
Autor: Mia Couto (Mozambik)
Przekład: Elżbieta Milewska
Data polskiego wydania: 2005
Cena: 18,75 zł
Liczba stron: 138
ISBN: 83-06-02987-9
Oprawa: cienka
Wydawca: PIW

Afrykańska edycja nagrody literackiej Grinzane Cavour

Laureatami pierwszej afrykańskiej edycji nagrody Grinzane Cavour zostali Ngugi wa Thiong’o z Kenii, Nigeryjczyk Ben Okri oraz pochodzący z Angoli Ondjaki.

Ngugi wa Thiong’o, wybitny powieściopisarz i dramaturg, autor m.in. „Wizard of the Crow”, został uhonorowany w kategorii African Heritage Prize.  Ben Okri, który w 1991 r. otrzymał nagrodę Booker Prize za „Drogę bez dna”, dostał African Mainstream Prize. Jego ostatnia powieść „Starbook”, podobnie jak poprzednie dzieła, jest utrzymana w konwencji magicznego realizmu. Ondjaki (właściwie Ndalu de Almeida) poeta, prozaik i scenarzysta tworzący w języku portugalskim został wyróżniony w kategorii Young Writer Prize. Jego wiersze w przekładzie Michała Lipszyca można znaleźć w tegorocznym wydaniu „Literatury na świecie”. 25 sierpnia miała miejsce premiera „Avô Dezanove e o Segredo do Soviético”, najnowszej powieści Ondjakiego w języku portugalskim.

Uroczystość wręczenia nagrody, która odbyła się w stolicy Etiopii, Addis Abebie, poprzedził kongres zatytułowany „Time for Africa. The Kaleidoscope of African Literature”.

Włoska nagroda Grinzane Cavour została ustanowiona w 1982 r. z zamiarem zachęcenia młodych ludzi do czytania literatury. Jest przyznawana zgodnie z werdyktem jury złożonego z dwóch zespołów: pisarzy i krytyków oraz młodzieży szkół średnich. Nagrodę tę otrzymali do tej pory między innymi: Nadine Gordimer, Wole Soyinka, Mario Vargas Llosa, Jose Saramago, Günter Grass, Paulo Coelho i Ryszard Kapuściński.

Afrykańska edycja nagrody Grinzane Cavour, czyli Grinzane Cavour for Africa została zainicjowana przez Włoskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Komisji Gospodarczej ds. Afryki (UNECA). Będzie ona wręczana co roku w innym kraju afrykańskim. Jej celem jest uhonorowanie pisarzy afrykańskich o światowej renomie, a także promowanie młodych, początkujących autorów.

Międzynarodowe Targi Książki w Nairobi

Już po raz 11. w stolicy Kenii, Nairobi, odbędą się Międzynarodowe Targi Książki, jedna z najważniejszych imprez promujących ideę czytelnictwa w kraju. Tegoroczne targi zostaną zorganizowane przez Kenya Publishers Association w dniach 24-28 września w nowoczesnym centrum konferencyjno-handlowym Sarit Centre w dzielnicy Westlands.

Na kenijskim rynku wydawniczym od wielu lat prym wiodą duże wydawnictwa o ugruntowanej pozycji, które specjalizują się w publikowaniu podręczników szkolnych i poradników, stanowiących najbardziej lukratywny segment rynku. Ich dominacja stała się jeszcze bardziej widoczna po wprowadzeniu bezpłatnego nauczania na poziomie podstawowym. Jednakże tendencja ta powoli ulega zmianie, głównie za sprawą małych, niezależnych wydawnictw, popularyzujących literaturę piękną. Znajdzie to odzwierciedlenie w tegorocznych targach książki, których tematem przewodnim jest „Celebrating Diversity”. Do większej różnorodności literackiej imprezy przyczyni się między innymi Storymoja, młoda firma wydawnicza. Jej dyrektorem jest kenijska pisarka Muthoni Garland, która w 2006 roku została nominowana do Caine Prize za opowiadanie Tracking the Scent of My Mother.

Jedenastej edycji Targów Książki będzie towarzyszył bogaty program imprez kulturalnych, m.in. warsztaty, seminaria, prezentacje nowości wydawniczych i dyskusje branżowe. 

Podczas targów zostanie też wręczona nagroda literacka im. Wahome Mutahi. Mutahi był jednym z najpopularniejszych kenijskich dziennikarzy i pisarzy humorystów, publikującym swoje teksty na łamach The Daily Nation. Nagroda jego imienia, przyznawana raz na dwa lata, stanowi wyróżnienie dla pisarzy wykazujących się poczuciem humoru. W 2006 roku nagrodę tę otrzymał Onduko bw’Atebe za swoją debiutancką powieść Verdict of Death. Inspirację czerpał z więzienia, do którego trafił na cztery dni za podwiezienie podejrzanego o kradzież. Historie zasłyszane od współwięźniów stały się osnową powieści.

„Voorbedachte daden” czyli Mosesa Isegawy rozliczenie z Holandią

„Voorbedachte daden” to trzecia powieść ugandyjskiego pisarza Mosesa Isegawy. Tym razem akcja utworu toczy się w fikcyjnym kraju Pingeland, do złudzenia przypominającym współczesną Holandię. Główny bohater, Dismas, znalazł schronienie w gościnnym i tolerancyjnym niegdyś państwie. Na pozór przeciętny obywatel, który jako wolontariusz

pomaga innym uchodźcom, jest w rzeczywistości przebiegłym i wyrachowanym przestępcą. U podłoża jego działań leży złość na istnienie AIDS, choroby zwanej przez autora Władcą, której sam jest ofiarą.

Ze swojego mieszkania w Bevert Dismas dokonuje chłodnej i wnikliwej analizy społeczeństwa, którego stał się częścią. Bez ogródek krytykuje coraz mniej przyjazny klimat społeczny, coraz bardziej rygorystyczną politykę imigracyjną oraz polityczny zwrot w prawo. Drwi też z codziennego życia w zachodnim, cywilizowanym świecie, nie szczędząc jednocześnie słów krytyki pod adresem swoich rodaków.

Moses Isegawa – ur. 1963 roku w Ugandzie, gdzie ukończył studia. W 1990 roku wyjechał do Holandii, gdzie mieszka do dziś. Pierwsza powieść Isegawy Kroniki abisyńskie stała się bestsellerem, o czym świadczy jej wysokonakładowa (100 tysięcy egzemplarzy) sprzedaż na rynku holenderskim. Jest to barwna saga rodzinna, która przenosi czytelnika w serce Afryki, do Ugandy lat 60, 70 i 80.- czasów wojen domowych, rządów potwornych tyranów Obote i Amina, przewrotów politycznych i rzezi. Tytułowa Abisynia to kraina otchłani, która to nazwa, zdaniem narratora książki, Ugandyjczyka Mugeziego, bardziej pasuje do miejsca akcji, niż do Etiopii.

Kolejna książka pisarza Gniazdo węży ukazała się w 1999 roku. Akcja powieści rozgrywa się na tle wydarzeń w Ugandzie w latach sześćdziesiątych. Despotyczne rządy Idiego Amina traktowane są jako punkt wyjścia opowieści o ludziach, których ręce nigdy nie są „czyste”. Jest to powieść o władzy i okrucieństwie. Głównym bohaterem książki jest młody Ugandyjczyk Bat Katanga, który po powrocie ze studiów ekonomicznych w Cambridge bardzo szybko staje się jednym z najważniejszych urzędników w otoczeniu despotycznego generała. Wśród najbliższych współpracowników Amina znajduje się również prymitywny generała Samson Bazooka, który stara się uczynić z Bata narzędzie manipulacji w swoich rękach.

Tytuł: Voorbedachte daden
Autor: Moses Isegawa
Data pierwszego wydania: 1.11.2004
Liczba stron: 348
Rozmiar: 215 mm x 136 mm x 30 mm
ISBN: 9789023416203
Oprawa: cienka
Wydawca: De Bezige Bij

Festiwal literacki Kwani Litfest 2008

W dniach od 1 do 15 sierpnia w Kenii odbył się festiwal literacki Kwani Litfest 2008.

Do stolicy Nairobi oraz Lamu – malowniczej wyspy u północnych kenijskich wybrzeży – przybyli najwybitniejsi pisarze, poeci i wydawcy z całej Afryki. W programie festiwalu były między innym warsztaty literackie, prezentacje interaktywne, panele dyskusyjne, odczyty oraz sympozjum po tytułem „Revisioning Kenya”, podczas którego omawiano zagadnienia związane z zamieszkami powyborczymi w Kenii.

Festiwal uświetnili swoją obecnością m.in. Aminatta Forna, autorka bestsellera „Kamienie przodków”, Ishmael Beah, pochodzący z Sierra Leone autor wspomnień dziecka-żołnierza „Było minęło” oraz Doreen Baingana, ugandyjska pisarka, która za swoją powieść „Tropical Fish” zdobyła m.in. nagrodę Commonwealth Prize.

Organizatorem imprezy było, jak co roku, prężne kenijskie czasopismo literackie Kwani? Jego założyciel Binyavanga Wainaina otrzymał w 2002 roku Caine Prize for African Writing za opowiadanie „Discovering Home”. Wainaina znany jest także z ostrej krytyki twórczości Ryszarda Kapuścińskiego.

Więcej szczegółów i znacznie więcej zdjęć z festiwalu można znaleźć na stronie www.kwani.org/litfest/2008/

Prezent od Meji Mwangiego

Toma Tomei, syn wodza Szczęśliwej Doliny, aby objąć przywództwo nad klanem musi udowodnić, iż jest prawdziwym mężczyzną i przedstawić Wysokiej Radzie męskiego potomka. Ponieważ ma dziewięć córek, postanawia szukać pomocy u szamana. Nie wie jednak, iż Stary Noah, jego główny rywal chce pokrzyżować mu plany i również korzysta z usług czarownika. Wydaje się, że prośby obu mężczyzn zostały spełnione. Tomie rodzi się syn, lecz jest on zupełnie niepodobny do ojca. Ma jasną skórę i zielone, kocie oczy. Tomei staje się pośmiewiskiem całej krainy, a uprzedzenia i przesądy rozpowszechniane przez miejscową ludność doprowadzają niemalże do tragedii. Na szczęście, dzięki nagłemu zwrotowi akcji, do wioski powraca spokój. Mieszkańców czeka jednak kolejna niespodzianka…

The Boy Gift to wartko opowiedziana historia z zabawnymi dialogami i barwnymi postaciami. Meja Mwangi z właściwym sobie humorem przedstawia życie w Happy Valley, typowej wiosce o patriarchalnej strukturze społecznej. Z ironią, ale i z szacunkiem opisuje kulturę i tradycje swojego kraju, oddając przy tym hołd prawdziwej bohaterce – afrykańskiej kobiecie.

Meja Mwangi – ur. w 1948 roku w Nanyuki, to jeden z najpopularniejszych pisarzy kenijskich. Dwukrotnie otrzymał literacką nagrodę im. Jomo Kenyatty: za powieści „Carcase for Hounds” (z 1973 r.) oraz „The Last Plague” (z 2000 r.). Spośród jego wielu dzieł jedynie powieść „Ulica Rzeczna” (ang.„Going Down River Road”) z 1976 roku, poruszająca problematykę społeczną w postkolonialnej Kenii, została przetłumaczona na język polski.

Mwangi zyskał również uznanie jako autor książek dla dzieci i młodzieży. Jest jednocześnie aktywny w przemyśle filmowym.

Tytuł: The Boy Gift
Autor: Meja Mwangi (Kenia)
Data wydania: 24.10.2006
Cena: 47,49-59,10 zł
Liczba stron: 184
Rozmiar: 229 mm x 152mm
ISBN: 9781847284716
Oprawa: cienka
Wydawca: Lulu.com