wtorek, 10 listopada 2009

Uwem Akpan nowym odkryciem Opry Winfrey


Jeszcze do niedawna Uwem Akpan miał niewielką rzeszę czytelników. Za swój debiutancki zbiór opowiadań „Say You’re One of Them” otrzymał wprawdzie nominację do Caine Prize, a następnie zdobył Commonwealth Writers’ Prize, ale uznanie krytyków nie przekładało się na liczbę sprzedawanych egzemplarzy. Sytuacja zmieniła się diametralnie, gdy we wrześniu Oprah Winfrey włączyła opowiadania nigeryjskiego jezuity do swojego Klubu Książki. Rekomendacja królowej talk-show wystarczyła, by książka Akpana stała się bestsellerem. W tej chwili antologia opowiadań już drugi tydzień z rzędu zajmuje 1. miejsce na liście New York Timesa najlepiej sprzedawanych książek w kategorii Trade Fiction!

Uwem Akpan
  
Każda historia zawarta w zbiorze rozgrywa się w innym kraju i jest opowiedziana z perspektywy afrykańskiego dziecka ciężko doświadczonego przez los. W „An Ex-Mas Feast” czytamy więc o 12-letniej, kenijskiej dziewczynce, która wchodzi na drogę prostytucji, aby pomóc rodzicom opłacić szkołę brata. A w „Fattening for Gabon” o dwóch osieroconych chłopcach, których wujek tuczy jak zwierzęta, po to by ich potem sprzedać do niewoli. Pozostałe opowiadania mówią o traumatycznych przeżyciach dzieci w Ruandzie, Nigerii i Etiopii. Autor umiejętnie oddał koloryt lokalny poszczególnych krajów, stosując m.in. pidgin English oraz kenijski slang sheng, będący mieszanką suahili i angielskiego.  

„Say You Are One of Them” to nie pierwsza książka o tragicznych losach afrykańskich dzieci, która cieszy się popularnością. Zachodni czytelnicy zdążyli już poznać dzieci-żołnierzy, m.in. z powieści Ishmaela Beaha, Uzodinmy Iweali czy „What is the What” Dave’a Eggersa. Najwyraźniej taka tematyka najlepiej trafia w gusta większości odbiorców, znających wyłącznie stereotypowy obraz Afryki: wojny, biedę i głód. Oczywiście cieszy mnie, że Oprah stawia na Akpana, mam jednak nadzieję, że jej fani sięgną też po dzieła innych pisarzy afrykańskich i poznają drugie, mniej ponure oblicze Afryki.

Opowiadanie „An Ex-Mas Feast” Uwema Akpana można przeczytać tutaj

poniedziałek, 31 sierpnia 2009

Skazani na życie pod ziemią


Wprawdzie Afryka Północna jest bliższa kulturowo krajom Bliskiego Wschodu niż Afryki Subsaharyjskiej, jednak warto zapoznać się z powstającą tam literaturą, aby mieć pełniejszy obraz zjawisk literackich zachodzących na kontynencie afrykańskim.
Jednym z najciekawszych pisarzy maghrebskiego kręgu kulturowego jest Tahar Ben Jelloun – Marokańczyk tworzący w języku francuskim. Jego powieść „To oślepiające nieobecne światło” ukazała się w 2008 roku nakładem wydawnictwa Karakter.
Tahar Ben Jelloun 

Historia opowiedziana przez Jellouna przeraża, a uczucie to potęguje fakt, że jest oparta na autentycznych wydarzeniach opowiedzianych pisarzowi przez Aziza Binebine’a. Po nieudanym zamachu stanu na króla Maroka, Hassana II, w 1971 roku głowny bohater powieści trafił wraz z innymi żołnierzami do podziemnego więzienia Tazmamart. W nieprzeniknionej ciemności i w ciasnocie nie pozwalającej na wyprostowanie się, dzień po dniu rozgrywał się dramat 23 więźniów. Przez 18 lat toczyli oni walkę ze śmiercią, z bólem, z zimnem, z chorobami i ze skorpionami. A przede wszystkim z własnymi myślami i uczuciami – z nienawiścią i nadzieją, które zatruwały ich ciała i dusze. Choć śmierć nadchodziła powoli, była, jak na ironię, jedynym powodem do radości dla pozostałych przy życiu więźniów, gdyż podczas pogrzebu mogli się przez chwilę napawać światłem dziennym.

Salimowi, głównemu bohaterowi i narratorowi powieści, udało się przeżyć, bo uczucia zastąpił medytacją i modlitwą, a czas wypełniał cytowaniem dzieł literackich i opowiadaniem filmów towarzyszom niedoli. Żył w świecie wyobraźni bardziej realistycznym od rzeczywistości, w którym mógł na krótko oderwać się od obolałego ciała.

Mimo naturalistycznych opisów cierpienia i śmierci lektura wzrusza i sprawia przyjemność. I ma, wbrew pozorom, optymistyczną wymowę. Ukazuje siłę islamu, budzi nadzieję i każe wierzyć, że nie każdego da się upodlić i odrzeć z resztek godności. Duża w tym zasługa pięknego stylu pisarza, który doskonale opisuje rzeczy nie do opisania.

Fragment książki można przeczytać na stronie internetowej wydawnictwa Karakter.

Zdjęcia pochodzą ze strony wydawnictwa Karakter oraz http://www.casafree.com/modules/xcgal/displayimage.php?pid=2943

Tytuł: To oślepiające, nieobecne światło (Cette aveuglante absence de lumière)
Autor: Tahar Ben Jelloun
Przekład: Małgorzata Szczurek
Data wydania: 2008
Liczba stron: 276
Rozmiar: 120×195 mm
ISBN: 9788392736615
Oprawa: cienka
Cena: 23 zł
Wydawca: Karakter

piątek, 29 maja 2009

Znamy już finalistów 10. edycji Caine Prize


Nagroda Caine Prize for African Writing, zwana „afrykańskim Bookerem”, jest uznawana za jedną z najbardziej prestiżowych nagród literackich w Afryce. Przyznawana za najlepsze opowiadanie napisane w języku angielskim, obchodzi w tym roku swój dziesiąty jubileusz.
Spośród 122 opowiadań nadesłanych przez autorów z 12 krajów wyłoniono 5 finalistów:
- Mamle Kabu (Ghana) – „The End of Skill”;
- Parselelo Kantai (Kenia) – „You Wreck Her”;
- Alistair Morgan (RPA) – „Icebergs”;
- EC Osondu (Nigeria) – „Waiting”;
- Mukoma wa Ngugi (Kenia) – „How Kamau wa Mwangi Escaped into Exile”.

Zwycięzca zostanie ogłoszony 6 lipca i oprócz prestiżowej nagrody otrzyma również 10 000 £.


W ubiegłym roku nagrodę Caine Prize zdobyła Henrietta Rose-Innes z Południowej Afryki za opowiadanie „Poison” opublikowane w antologii „Africa Pens”.

Poprzednimi laureatami byli między innymi Ugandyjka Monica Arac de Nyeko i Brian Chikwava z Zimbabwe, który właśnie wydał swoją pierwszą powieść pt. „Harare North”.

wtorek, 24 marca 2009

Festiwal literacki w Durbanie


Międzynarodowy Festiwal Literacki Time of the Writer to jedno z ciekawszych wydarzeń literackich w RPA. Na 12. edycję festiwalu, który trwał od 9 do 14 marca, przyjechało 20 pisarzy z 9 afrykańskich krajów. Do Durbanu, stolicy prowincji KwaZulu-Natal, przybyli m.in. Ugandyjczyk Moses Isegawa, Mia Couto z Mozambiku, Etiopczyk Dinaw Mengestu, znany z powieści „Children of the Revolution”, oraz Fatou Diome z Senegalu, autorka „Le Ventre de l’Atlantique”. Nie zabrakło też pisarzy południowoafrykańskich, takich jak Marlene van Niekerk, której sławę przyniosła powieść „Triomf”, napisana w języku afrikaans. Na podstawie tej kontrowersyjnej książki o białej biedocie w RPA powstał film pod tym samym tytułem w reżyserii Michaela Raeburna, który będzie pokazywany w ramach tegorocznych pokazów AfryKamery.

Podczas festiwalu ogłoszono także zwycięzców Commonwealth Writers’ Prize w regionie afrykańskim. W tym roku za najlepszą książkę uznano powieść „The Lost Colours of the Chameleon” południowoafrykańskiego pisarza Mandli Langi. Najlepszym debiutem roku okazał się zbiór opowiadań „Say You’re One of Them” autorstwa Nigeryjczyka Uwema Akpana.

niedziela, 22 marca 2009

Dobre wieści dla miłośników twórczości Chimamandy Adichie


Dla tych, którzy lubią nigeryjską pisarkę Chimamandę Ngozi Adichie, mam dwie dobre wiadomości. Pierwsza: już niebawem ukaże się jej najnowszy zbiór opowiadań. Druga dobra informacja dotyczy polskiego wydania powieści „Half of a Yellow Sun”, o której niedawno pisałam.

Zbiór opowiadań „The Thing Around Your Neck” ma zostać wydany w kwietniu w Wielkiej Brytanii nakładem wydawnictwa Fourth Estate, a w Stanach Zjednoczonych opublikuje go dwa miesiące później wydawnictwo Knopf. Antologia zawiera 12 opowiadań, m.in. „A Private Experience”, w którym studentka medycyny Chika chroni się przed zamieszkami w sklepie wraz z biedną kobietą Hausa. Wiara i godność zmuszają Muzułmankę do stawienia czoła rzeczywistości i głęboko skrywanym obawom. W opowiadaniu „Tomorrow Is Too Far” kobieta odkrywa straszliwą tajemnicę otaczającą śmierć jej brata. Bohaterka historii pt. „Imitation” dowiaduje się, że jej mąż mieszkający w Lagos, sprowadził do ich domu swoją kochankę. Natomiast tytułowa opowieść opisuje bolesną samotność nigeryjskiej dziewczyny, dla której życie w Ameryce okazało się dalekie od oczekiwań. Gdy się zakochuje, jej marzenia prawie się spełniają, lecz śmierć w kraju rodzinnym zmusza ją do ich zweryfikowania.
W Polsce Adichie znana jest dzięki swojej debiutanckiej powieści „Fioletowy hibiskus”. Już niedługo polscy czytelnicy będą mogli poznać jej drugą powieść – „Half of a Yellow Sun”. Śląskie wydawnictwo Sonia Draga zapowiada bowiem, że w maju wyda polską wersję. Przekład będzie nosił tytuł „Połówka żółtego słońca”.

Niespełna 32-letnia Chimamanda zdobyła już sławę i uznanie na całym świecie. Jest m.in. laureatką nagrody Commonwealth Writers’ Prize i Orange Prize. W ubiegłym roku Fundacja MacArthur przyznała jej stypendium w wysokości 500 tysięcy dolarów, uznając ją za „wielce obiecującą pisarkę”. W styczniu Adichie dodała kolejną prestiżową nagrodę literacką do swojej kolekcji – Nonino International Prize.

niedziela, 22 lutego 2009

Literacka mapa Rogu Afryki


W powieści „Maps” stanowiącej pierwszą część trylogii „Sun in the Blood” Nuruddin Farah opowiada historię somalijskiego chłopca, Askara. Jego ojciec zginął, gdy Askar był jeszcze w łonie matki, a matka zmarła tuż po jego narodzinach. Askara przygarnia i wychowuje Etiopka, Misra, która staje się dla niego wszystkim – jego „kosmosem”. W wieku 7 lat Askar przeprowadza się do Mogadiszu, by zamieszkać wraz z wujem naukowcem, Hilaalem, i jego nowoczesną żoną Salaado. Po wybuchu wojny ogadeńskiej niezwykła więź łącząca Misrę i jej przybranego syna zostaje wystawiona na próbę. Misra jest oskarżona o zdradę i spowodowanie śmierci ponad 600 Somalijczyków walczących o wyzwolenie Ogadenu spod okupacji Etiopii. Askar przeżywa wewnętrzne rozdarcie pomiędzy synowską miłością a lojalnością wobec ojczyzny. Waha się też między chęcią wstąpienia do Frontu Wyzwoleńczego i zrobieniem kariery naukowej. I cały czas obsesyjnie poszukuje własnej tożsamości, próbując znaleźć odpowiedzi na swoje pytania między innymi w stale zmieniających się mapach.

Prostota fabuły jest jednak pozorna. Brak w niej bowiem jakichkolwiek reguł. Czas, przestrzeń, postaci i zdarzenia są jedynie elementami układanki, którą autor celowo pozostawia bez rozwiązania. Prowadzi czytelnika przez gmatwaninę wątków do ślepych zaułków i zwodzi przy użyciu złudnych obrazów. Wielorakość znaczeń i głosów przejawia się w potrójnej narracji: w pierwszej, w drugiej, i w trzeciej osobie.  Narrator pierwszoosobowy, Askar, to egocentryczny bohater, który opisuje swoje życie poprzez fragmentaryczne, oniryczne wspomnienia. Perspektywa narracji zmienia się, jednak pozostałe głosy do końca pozostają ukryte.

Poetycki język, zmienna narracja oraz nagromadzenie różnych zabiegów stylistycznych dowodzą ogromnego kunsztu pisarza. Doskonale się przy tym wpisują w nurt literatury postkolonialnej. Niestety przebrnięcie przez gąszcz symboli, metafor i niuansów stanowi nie lada wyzwanie dla czytelnika, co sprawia, iż lektura powieści staje się trudna i mozolna.

Tytuł: Maps
Autor: Nuruddin Farah
Wydawca: Penguin Group USA
Rok wydania: 1986
ISBN: 0140296433
Liczba stron: 288
Wymiary: 20.1 x 13.5 x 1.8 cm
Oprawa: miękka
Cena: 6,97 €

piątek, 30 stycznia 2009

Nuruddin Farah na festiwalu literackim Winternachten

XVII-wieczny kościół Nieuwe Kerk w centrum Hagi zamienił się na cztery dni w miejsce odczytów, dyskusji i spotkań z miłośnikami literatury. Na Międzynarodowy Festiwal Literacki Winternachten przybyło do Holandii ponad 80 pisarzy, artystów i muzyków z różnych zakątków świata, między innymi Amitav Ghosh, Alain de Botton, Naima el Bezaz, Perihan Magden oraz gość specjalny – somalijski pisarz Nuruddin Farah.
Podczas otwierającego festiwal wykładu na temat emigracji i tożsamości Farah opowiadał o swoim wieloletnim pobycie na obczyźnie i więzi łączącej go z pogrążoną w chaosie Somalią. W rozmowie z belgijską pisarką Kristien Hemmerechts wspominał też swoje pierwsze próby literackie. Jako młody chłopiec był wielokrotnie wysyłany przez swoją matkę, tworzącą poezję ustną, by dostarczyć zamówione wiersze. Uczył się ich na pamięć, a po drodze, dla zabawy, po swojemu je przerabiał.
Farah, urodzony w 1945 r. w byłej kolonii włoskiej, jest jednym z najpoważniejszych kandydatów do literackiej nagrody Nobla. Autor dwóch trylogii: „Variations on the Theme of an African Dictatorship” i „Blood in the Sun” pracuje obecnie nad ostatnią, częścią trzeciej trylogii, w której skład wchodzą powieści „Links” i „Knots”. Jego powieść „Maps” (której recenzję można przeczytać tutaj) z 1986 roku, rozpoczynająca trylogię „Blood in the Sun”, znajduje się na liście 100 najlepszych książek afrykańskich XX w. 
Nuruddin Farah, znany jako obrońca praw kobiet, jest także aktywnie zaangażowany w proces pokojowy i negocjacje z somalijskimi piratami.

czwartek, 22 stycznia 2009

Premiera najnowszej powieści Alaina Mabanckou


Już 8 stycznia, ukaże się najnowsza powieść kongijskiego pisarza Alaina Mabanckou zatytułowana „Black Bazar”. W styczniu i w lutym będzie wiele okazji do spotkania autora w różnych miastach Francji. Szczegółowy kalendarz spotkań można znaleźć na stronie pisarza.

„Black Bazar” to pełen sarkazmu dziennik mieszkającego w Paryżu, zbuntowanego Kongijczyka, który drwi z otaczającego go świata.